St.Petersburg.

Het Winterpaleis/de Hermitage.

In het oosten komt de Admiraliteitsprospekt uit op het Slotplein met het Winterpaleis (Simnij Dvorets), de vroegere tsarenresidentie. Het Winterpaleis zoals wij het nu zien bouwde Bartolomeo Rastrelli tussen 1754 en 1762 in opdracht van tsarina Elizabeth, die met al haar energie de laatste wilsbeschikking van haar vader Peter de Grote, om Sint-Petersburg tot een waardige residentiestad te maken, uitvoerde. Graaf Rastrelli (ca. 1700-1771) was in 1716 met zijn vader, een bekende beeldhouwer uit Florence, naar de Neva gekomen. In 1736 werd hij door tsarina Anna Ivanovna tot haar hofarchitect benoemd; na 1741, ten tijde van tsarina Elizabeth drukte hij met zijn gebouwen in de Russische late barok, een Oost-Europese variant van de Italiaanse barok, zijn stempel op het stadsbeeld van Sint-Petersburg. Tot zijn grootste creaties behoren de reconstructie van het slot Petrodvorjets (Petershof, 1747-1752), het Smolnujklooster (1748-1754), het paleis Vorontsov (1749-1757), het paleis Stroganov (1752-1754), het Grote paleis in Poesjkin (1752-1757) en tenslotte het Winterpaleis.

Rastrelli verstond de kunst monumentale en weelderige gebouwen te maken. Het Winterpaleis van tsarina Elizabeth was de bekroning van zijn werk. Het had al enkele voorgangers gehad. In 1711 werd voor Peter de Grote het eerste paleis gebouwd, een klein houten gebouw van twee verdiepingen. Reeds tien jaar later bouwde de architect Georg Johann Mattarnovi op de plaats van het huidige Hermitagetheater een iets groter paleis met een Hollands dak. In dit gebouw stierf Peter de Grote.

Domenico Trezzini bouwde een derde paleis, dat al heel wat imposanter was. Na 1732 veranderde en vergrootte Rastrelli dit paleis diverse malen, totdat tsarina Elizabeth in 1754 aan Rastrelli de opdracht gaf een nieuw gebouw te maken. Rastrelli liet het intussen tot een reusachtige agglomeratie gegroeide derde paleis afbreken, het tsarenhuis kwam terecht in een provisorisch houten gebouw op de 'weide van de tsarina', het tegenwoordige Marsveld.

In 1762 was het nieuwe Winterpaleis klaar. De opdrachtgeefster was kort voor de voltooiing gestorven, ook Peter III beleefde de inwijding niet meer. Als eerste en ook wel meest waardige vrouw des huizes nam Catharina de Grote, vorstin van het verlicht absolutisme, haar intrek in het schitterende barokke gebouw.

Rastrelli heeft bij de bouw een ongelooflijke creativiteit aan de dag gelegd; zowel qua grootte als hoogte overtrof het paleis alle overige wereldlijke gebouwen. In 1844 werd afgekondigd dat alle particuliere huizen minstens 2,13m lager moesten zijn dan het Winterpaleis. Dit besluit was tot 1905 van kracht.
Zelfs de versiering van de vensteromlijstingen had Rastrelli met eigen hand getekend. De hoofdgevel, die gelegen is aan het Slotplein wordt in het midden onderbroken door een poort met drie bogen, die naar de binnenplaats leidt en een hekwerk heeft van filigrein en twee zuilenhallen met borden. De noordgevel, die aan de Neva ligt, is niet zo geaccentueerd. De westgevel, gelegen aan de Admiraliteit omsluit met iets vooruitspringende vleugels een tuin. Aan de oostgevel werden al gauw diverse aanhangsels geplaatst.
Tegen de lichtgroene buitenmuren liggen witte muurzuilen. De witte vensteromlijstingen zijn op alle etages verschillend. Een bronsachtige gloed ligt over het weelderige stucwerk. Standbeelden en urnen van platkoper staan op de omlopende balustrade en ook staan er standbeelden op de gevel boven de portalen.
Een gouden koepel op een barokke tamboer wijst waar de paleiskapel ligt.

Bij de bouw van het Winterpaleis dreigde de oever samen met het half afgebouwde paleis de Neva in te glijden, hetgeen Rastrelli dwong de oever van de rivier te voorzien van een granieten kademuur (Poesjkin: 'De Neva hulde zich in steen').

In 1764/65 plaatste Joerij Veldten (Felten), directeur van de Kunstacademie, de kleine Hermitage tegen de oostgevel van het paleis, een hangende tuin verbond de 'kluizenaarswoning' met het hoofdgebouw. In 1771 voegde de Franse architect Jean-Baptiste Vallin de la Mothe, sinds 1759 professor aan de Academie van Sint-Petersburg, het noordelijk paviljoen eraan toe, de huidige oude Hermitage.

In de jaren 80 van de 18e eeuw bouwde Giacomo Quarenghi het Hermitagetheater, dat door een gesloten brug over de Wintergracht met de oude Hermitage is verbonden. Het theater was, zoals Querenghi schrijft, 'geconcipieerd voor het privé-gebruik van hare majesteit en het hof. Er is ruimte genoeg voor de meest grootse spektakels en doet wat dat betreft niet onder voor de beroemde theaters. Alle stoelen zijn even goed geplaatst en een ieder kan gaan zitten waar hij wil'.
In intieme kring vonden hier inderdaad grootse 'spektakels' plaats, geschreven door de tsaar, zijn familieleden en bevriende aristocraten. Tegenwoordig vinden er in het Hermitagetheater vergaderingen, seminaries en muzikale soirees plaats.

Tussen 1839 en 1852 completeerde de grote architect van het classicisme Leo von Klenze het geweldige paleis met de nieuwe Hermitage.
Op de begane grond van het Winterpaleis waren de paleiswacht, de keukens en voorraadkamers en de administratie ondergebracht. De eerste etage bestond uit een suite van ontvangstzalen, eveneens ontworpen door Rastrelli. Op de tweede verdieping bevonden zich de slaapvertrekken van de tsarenfamilie en de kamers van de hovelingen. In het totaal telt het Winterpaleis met de aanbouwsels 1500 vertrekken, waarvan er vele nog in de toestand verkeren zoals ze in de 19e eeuw door de tsaren bewoond werden.
In 1837 brandde het Winterpaleis. Door de belangeloze inzet van de brandwee en de militairen werden de meeste kunstschatten gered. Vassilij Stassov, een leerling van de architecten Basjenov en Kasakov, reconstrueerde het interieur.
Het grote trappenhuis met de zogenaamde Jordaantrap bleef ondanks menige verandering het werk van Rastrelli.

Jaarlijks op 6 januari, de geboortedag van Christus (Juliaanse datum) daalde de tsaar deze trap af om zonder hoofddeksel deel te nemen aan de plechtige processie voor de inzegening van het Nevawater, ter herinnering aan de doop van Jezus in de Jordaan.
Hiertoe werd er een gat in het ijs geslagen en na de zegeningsplechtigheid, waarbij een kruis in het water werd gehouden, sprongen vele gelovigen in het ijskoude water van de Neva. Priesters dompelden baby's in het water om ze te dopen en soms glipte er een uit de stijf bevroren handen, werd door de stroming onder de schotsen gedreven en ging rechtstreeks het paradijs in, waarmee de vrome ouders zich trachtten te troosten. Het feest van de zegening van het water (hagiasmos) vond in alle Russische gemeenten plaats. Tonnen en flessen werden gevuld met gewijde water om er in de kerk de gelovigen mee te besprenkelen en in de huizende boze geesten te verdrijven.

Naast de Jordaantrap ligt de kleine troonzaal, ook wel de zaal van peter genoemd, die Auguste Montferrand in 1833 ter ere van Peter de Grote ontwierp. De prachtige troon schiep de Franse zilversmid Nocolaus Clausen. Op de kleine troonzaal volgt de militaire galerij, waarmee Karel Rossi in 1862 de overwinning op Napoleon verheerlijkte. Hier hangen de portretten van de drie bondgenoten Alexander I van Rusland, Frederik Willem II van Pruisen en Frans I van Oostenrijk en de pertretten van 332 generaals. In het midden van de galerij begint de grote troonzaal (Sint Georgioszaal), die volgens een ontwerp van Quarenghi ontstond.
In 1906 werd deze zaal voor de laatste keer voor een hofceremonie gebruikt, want nog in hetzelfde jaar vergaderde de hier net opgerichte doema.Tot de mooiste ruimtes van het Winterpaleis behoort de paviljoenzaal bij de wintertuin, door de architect Stakenschneider smaakvol ingericht met fonteintjes, muurbekleding van kleurig marmer,
vergulde balkonhekken en 28 verschillende kroonluchters. De mozaïeken vloer is een vereenvoudigde kopie van een klassiek vloermozaïek dat in 1850 bij opgravingen in Rome voor de dag kwam. De zaal bevat tegenwoordig een verzameling Italiaanse moza:ieken uit de 18e en 19e eeuw.
De beroemde 'pauwenklok', een werk van de Engelsman James Coxe, is een geschenk van vorst Potjemkin (Potemkin) aan tsarina Catharina II.